Introductie

In januari en februari 2017 zijn er voor de omgevingsvisie buitengebied Schouwen Duiveland vraagstukken opgehaald. Vraagstukken nemen een cruciale plaats in de aanpak van de omgevingsvisie, zij zijn de verankering.

Hoe klinkt een vraagstuk?

• Het is een probleem dat ……
• Zus en zo is goed maar er wordt te weinig mee gedaan
• We verwachten dat x tot problemen gaat leiden
• Het is een ongebruikte kans dat ……
• Als we x niet doen dan gaan we bij Y vastlopen
• enz.

De vraagstukken zijn op twee wijzen opgehaald
Ten eerste, en als eerste, zijn 35 gesprekken gevoerd met mensen die dagelijks met het buitengebied van de gemeente bezig zijn. Professionals, burgers, ondernemers etc. Het zijn mensen die op een of andere manier veel weten van een aspect van het buitengebied. In totaal zijn er zodoende 368 vraagstukken ‘aangetekend’, bijna 11 per gesprek.
Vervolgens hebben medewerkers van de vakafdelingen van gemeente, Provincie, Waterschap en Rijkswaterstaat (21 in totaal) een vragenlijst ingevuld en daaruit zijn nog eens 150 vraagstukken aangetekend, ongeveer 7 per vragenlijst.
Zo ontstond een lijst van 518 vraagstukken.

 

Analyse van de vraagstukken.

De lijst is in een Exceltabel geplaatst, de vraagstukken vormen de regels van de tabel. Om grip te krijgen op deze lange lijst zijn alle vraagstukken ‘gelabeld’ naar aanleiding van de inhoud. Dit zijn de kolommen van de tabel. De ‘labels’ stonden op voorhand niet vast. Sommige zijn wel voor de hand liggend, (landbouw) andere ontstonden tijdens het herhaaldelijk doorlezen van de lijst (zoals het label ‘concepten’). In totaal zijn 50 labels benoemd. Een vraagstuk kan verschillende labels krijgen. In totaal zijn 1767 verbanden aangetekend, gemiddeld heeft een vraagstuk iets meer dan 3,4 label.

In onderstaande tabel staan alle labels die benoemd zijn, en het aantal keer dat een label is toegekend. Ze zijn gegroepeerd in hoofdthema’s.

Groep	label	Aantal
Landbouw	Landbouw algemeen	161
	Landbouwbedrijfsvoering	114
	Bouwblok	21
	Precisielandbouw	16
	Biologische landbouw en zilte teelt	12
	Veehouderij	4
	Glastuinbouw	3
	Mest	6
Water	Waterhuishouding	37
	Zoet water	29
	Aquacultuur	14
	Visserij	19
	Oosterschelde	42
	Grevelingen	34
VAB en wonen	Vrijkomende Agrarische bedrijfsgebouwen (VAB)	51
	Wonen	43
	Nieuwe landgoederen	4
Recreatie	Recreatie	141
	Minicampings/boerencampings	14
	Pleziervaart	19
	Recreatiewoningen	14
	Wandelen en fietsen	12
Maatschappelijke samenhang	Kennisuitwisseling en kennisverspreiding	31
	Samenwerking	33
	Burgerkracht	17
De overheid in haar formele rol	Regelgeving	70
	Procedures	54
	Ruimtelijke ordening	113
	Sturing	4
Financiën	Financiën	40
Vernieuwing	Experimenteren en innoveren	41
	Beleving	36
	Concepten	55
Waarden/kwaliteiten	Natuur	64
	Landschap	55
	Landschappelijke inpassing	12
	Cultuurhistorie	19
	Duisternis/stilte	4
Verkeer	Verkeer	29
	Veiligheid	7
	Bewegwijzering	5
Duurzaamheid	Duurzaamheid	61
	Energietransitie	14
	Ruimtelijke adaptatie	27
Economie	Economie	67
	Nieuwe economische dragers (NED)	38
	Nutsvoorzieningen	3
Technologie	Technologie	28
Maatschappelijke thema’s	Zorg en gezondheid	18
	Demografie	12

 

De verslaglegging van de vraagstukken

De vraagstukken zijn op drie manieren toegankelijk gemaakt.
Ten eerste wordt de oorspronkelijke tabel beschikbaar gesteld (hieronder te bekijken). Dit is het bestand op basis waarvan de analyse gemaakt is. Iedereen kan hier zelf in grasduinen en wellicht ook nieuwe analyses maken.
Ten tweede wordt een lijvig document beschikbaar gesteld (downloaden van de site) waarin alle selecties uit het bestand ‘vraagstukken op een rij’ en per label bij elkaar  staan. Zoals eerder aangegeven komen vraagstukken vaak bij verschillende selecties terug (3,4 maal). Iets kan bijvoorbeeld een vraagstuk in de landbouw, regelgeving en VAB zijn. Dit document is om die reden niet geschikt om ‘door te lezen’. Het is een naslagwerk om bepaalde groepen vraagstukken nog eens te bekijken.
Ten derde is er deze samenvatting gemaakt van de vraagstukken. Deze is juist wél bedoeld om door te lezen. Het geeft een overzicht van de opgehaalde vraagstukken.

 

Samenvatting per groep 

Landbouw	Labels	Aantal
	Landbouw algemeen	161
	Landbouwbedrijfsvoering	114
	Bouwblok	21
	Precisielandbouw	16
	Biologische landbouw en zilte teelt	12
	Veehouderij	4
	Glastuinbouw	3
	Mest	6

Ongeveer de helft van de landbouwvraagstukken heeft met de uitvoering van het agrarisch bedrijf te maken. Denk dan aan de grondschaarste, het gebrek aan zoet water, te weinig kennis en samenwerking, beperkte ondernemingscultuur en specifieke onderwerpen als de experimenterende fase van de precisielandbouw en de complicaties bij de omschakeling naar biologische landbouw.
De andere helft van de vraagstukken gaat over bijkomende zaken als knellende regelgeving, de zorgen over het hergebruik van vrijkomende agrarische bedrijfsgebouwen en de ‘herijking’ van de relatie tussen landbouw en natuur.

 

Water	Labels	Aantal
	Waterhuishouding	37
	Zoet water	29
	Aquacultuur	14
	Visserij	19
	Oosterschelde	42
	Grevelingen	34

Uiteraard is water een belangrijk thema. Een deel gaat over problemen met de waterhuishouding, daarvan maakt het gebrek aan zoet water een behoorlijk onderdeel uit. Dit probleem wordt merkbaar groter door veranderende weerpatronen. Ook de structureel teruglopende pleziervaart heeft natuurlijk met water te maken en is een belangrijk vraagstuk. Visserij wordt veel ingebracht in de discussie over keuzes die met ruimtegebruik te maken hebben. Water wordt ook al snel gebiedsgericht. Het speelt op de Oosterschelde of de Grevelingen of op het eiland zelf. Er zijn vrij veel ruimteclaimdiscussies op de Oosterschelde. Op de Grevelingen zijn er ook ruimteclaimdiscussies, en er zijn daar tevens veel waterkwaliteitsvraagstukken.

 

VAB en wonen	Labels	Aantal
	Vrijkomende Agrarische bedrijfsgebouwen (VAB)	51
	Wonen	43
	Nieuwe landgoederen	4

Het onderwerp vrijkomende agrarische bedrijfsgebouwen, en de dilemma’s zijn welbekende thema’s. Is wonen en bedrijvigheid een kans of een bedreiging voor het buitengebied? De noodzaak voor het ontwikkelen van een goede uitzonderingsregeling voor plattelandswoningen wordt onderschreven, dat zou het samenleven makkelijker maken. Hoeveel drukte kunnen de smalle wegen hebben, en is het daar wel veilig? Veel mensen zien in bedrijvigheid een kans maar concurreert dat dan niet met bedrijventerreinen en winkels elders? En hoe pas je het allemaal goed in het landschap in?

 

Recreatie	Labels	Aantal
	Recreatie	141
	Minicampings/boerencampings	14
	Pleziervaart	19
	Recreatiewoningen	14
	Wandelen en fietsen	12

Dit is een dynamische sector met veel veranderingsvragen, de dynamiek komt over de sector heen. Denk aan de teruglopende pleziervaart en de problemen waar de havens daardoor komen te zitten. Veel vraagstukken spelen over gewenste modernisering van de verblijfsrecreatie (huisjesterreinen en kamperen bij de boer). Eiland-brede samenwerking moet sterker maar ook samenwerking tussen aanbieders. Hoe gebruik je natuur optimaal? Conceptontwikkeling in vele vormen, je voelt de noodzaak tot voortdurende innovatie en aanpassing sterk klinken. Bijna alles moet moderner en beleefbaarder, zelfs de natuurbeleving ontkomt er niet aan (Kunnen we meer ‘evenementen’ zoals de kookexcursie bij de Plompetoren bedenken, die natuur dichtbij mensen brengt en goed bezocht worden?)

 

Maatschappelijke samenhang	Labels	Aantal
	Kennisuitwisseling en kennisverspreiding	31
	Samenwerking	33
	Burgerkracht	17

Een opvallend onderwerp is wat mensen samen kunnen doen. De drie thema’s die hier genoemd zijn overlappen elkaar maar voor een klein deel, je mag ze bijna bij elkaar optellen. Zo ontstaan meer dan 75 vraagstukken over ‘meer samen doen’. We kunnen drie verschillende manieren om samen te werken onderscheiden. Meer kennisdelen, meer samenwerken, meer samen uitvoeren.
Kennisdelen gaat over zeer uiteenlopende onderwerpen. Samenwerking gaat relatief veel over samenwerkingsmogelijkheden in de toeristisch-recreatieve sector. Burgerkracht blijft eigenlijk een beetje achter, misschien omdat we het hier over het buitengebied hebben en niet de dorpen. Maar men realiseert zich wel dat je ook op het platteland elkaar nodig hebt.

 

De overheid in haar formele rol	Labels	Aantal
	Regelgeving	70
	Procedures	54
	Ruimtelijke ordening	113
	Sturing	4

We zien twee heel verschillende soorten vraagstukken over regelgeving. Het kan over de inhoud van de regels gaan, is het wel duidelijk?, willen we die regels wel? Maar het gaat ook over het proces eromheen. De inzet van accountmanagers klinkt sterk door, dat is een goede zet geweest, maar nu is er nog verwachtingsmanagement nodig. En helderheid (nee is ook een antwoord). Men vindt het te lang duren. Dat schrikt af voor een volgende keer!
Er zijn veel vraagstukken over keuzes voor ruimtegebruik, de ‘ordening van de ruimte op het land en het water’. Wie kiest er, en wat kies je dan?. Gemengd gebruik is ingewikkeld. De hoeveelheid vraagstukken is bijna duizelingwekkend door de verschillen. Er blijkt in ieder geval uit dat druk op de ruimte hoog is!

 

Vernieuwing	Labels	Aantal
	Experimenteren en innoveren	41
	Beleving	36
	Concepten	55

Een opvallend cluster vraagstukken heeft te maken met een breed gevoelde noodzaak om te vernieuwen. Deze aandrang is typerend voor Schouwen Duiveland, elders speelt dit lang zo sterk niet. De vraagstukken overlappen elkaar deels, voor concept moet je vaak kunnen experimenteren (11x) en een concept gaat vaak over beleving (13x). In totaal gaat het toch om 108 vraagstukken in deze groep, als je de overlappende er uit haalt.
Bijna niets blijft hetzelfde lijkt het soms. De boerencampings moeten anders, jachthavens moeten anders, het eiland moet zich als een concept ontwikkelen! De behoefte aan beelden om die verandering richting te geven is groot. En de regels moeten innovatie niet in de weg zitten!
Het is een bijzonder lijst van vraagstukken. Is dit een nieuw gevoel? Is het groep die we gesproken hebben?

 

Financiën	Labels	Aantal
	Financiën	40

Dit onderwerp wordt vaak genoeg genoemd om er een apart label van te maken. Maar de onderwerpen waar het betrekking op heeft maken het lastig om er een rode draad in te zien. Het gaat over landbouw en geld (13x), natuur en geld (7x) en VAB en geld (6x). Inhoudelijk kun je enkele lijnen onderscheiden: de financiering van omvorming in de landbouw, de moeite die het kost marge te maken in de landbouw, een behoefte aan duidelijkere prijsvorming van VAB’s. Maar er zijn nog veel meer onderwerpen.

 

Waarden/ kwaliteiten	Labels	Aantal
	Natuur	64
	Landschap	55
	Landschappelijke inpassing	12
	Cultuurhistorie	19
	Duisternis/stilte	4

Als tegenwicht, wellicht, tegen de vernieuwingsdrang is er óók veel aandacht voor zorgvuldige omgang met natuur, en er is veel aandacht voor het landschapsbeeld, dat is nu niet goed genoeg. Het landelijk gebied is ook recreatief gebied en dat moet je niet vergeten! Cultuurhistorie leeft wel maar minder, in het landelijk gebied is dat een beetje onzichtbaar en dat zou moeten veranderen.

 

Verkeer	Labels	Aantal
	Verkeer	29
	Veiligheid	7
	Bewegwijzering	5

Bereikbaarheid is een dilemma. Alle extra activiteiten in het buitengebied veroorzaken extra verkeer dat elkaar op de smalle plattelandswegen al snel in de weg zit, en waardoor het minder veilig wordt. De landbouw wil het graag rustig houden, de fietser veilig, de ondernemer in een VAB wil bereikbaar zijn. Niemand verwacht dat het wegenstelsel zomaar zal worden aangepast hoewel dat eigenlijk wel nodig is.

 

Duurzaamheid	Labels	Aantal
	Duurzaamheid	61
	Energietransitie	14
	Ruimtelijke adaptatie	27

Onder duurzaamheid hebben we niet alleen de energietransitie en de ruimtelijke adaptatievraagstukken geplaatst maar ook vraagstukken over het natuurlijke systeem, en diverse unieke vraagstukken. Ruimtelijke adaptatie is een belangrijk thema, inspelen op verwachte klimaatproblemen, de introductie van technologie, en inpassingen van de gevolgen van de energietransitie. Die transitie vraagt niet alleen ruimte maar ook nieuwe voorzieningen.

Technologie	Labels	Aantal
	Technologie	28

Technologie komt het fysieke domein binnen en raakt verschillende thema’s. Landbouw, modern toerisme, verkeer en zorg. Maar veel ervan moet nog wel waargemaakt worden dus ruimte voor experimenten is nodig.

Economische activiteit	Labels	Aantal
	Economie	67
	Nieuwe economische dragers (NED)	38
	Nutsvoorzieningen	3

20 vraagstukken over economie hebben betrekking op de landbouw waarvan 10 ook over VAB én NED gaan, dit is een belangrijk onderwerp. Ook in de recreatiesector speelt van alles rond economie (14 vraagstukken). Maar er blijven diverse algemene vraagstukken over: het vinden van personeel, mogelijkheden voor samenwerking, concurrentie tussen bedrijfslocaties en, heel belangrijk, economie als bron van vitaliteit van het buitengebied. Er zijn nog enkele vraagstukken over internet, maar dat is er inmiddels!

 

Maatschappelijke thema’s	Labels	Aantal
	Zorg en gezondheid	18
	Demografie	12

De zorgzame samenleving, ook in het buitengebied staat extra onder spanning door de teruglopende bevolkingsontwikkeling en de daarmee samenhangende sterke vergrijzing. De samenstelling van de bevolking verandert erg snel, we zijn een krimpende regio.

 

Als u aanvullingen heeft of om andere reden wilt reageren dan kunt u een bericht sturen.